Grzegorz Wanatko

PL: Starania zielonogórskich grekokatolików o własną świątynię

EN: The efforts of the Greek Catholics from Zielona Góra to find their own church

 

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 111 (2019)

Strony / pages: 345-356

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2019.111.17

 

 

Streszczenie

Wskutek powojennych przesiedleń, głównie w ramach akcji „Wisła” w 1947 roku, na terenie Ziemi Lubuskiej znalazła się liczna grupa mniejszości ukraińskiej w tym grekokatolików. Do 1956 roku byli oni pozbawieni możliwości praktyk religijnych w swoim obrządku. Wydarzenia w Polsce z 1956 roku umożliwiły erygowanie parafii i odprawianie nabożeństw greckokatolickich, które odbywały się w kościołach łacińskich. W Zielonej Górze stan ten trwał kilka dekad, gdyż wspólnota greckokatolicka nie posiadała własnej świątyni. Pierwsze, nieudane próby uzyskania własnej świątyni grekokatolicy podjęli w latach 80. XX w. Starania te kontynuowano w latach 90. XX w. Zielonogórscy grekokatolicy zdecydowali się podjąć trudu własnej świątyni na drodze adaptacji budynku. Realizacja tego przedsięwzięcia trwała niemal 20 lat. Próby uzyskania obiektu parafia podejmowała wspólnie z miejscowym Zarządem Zielonogórskiego Koła Związku Ukraińców w Polsce, gdyż uzyskany lokal miałby zabezpieczać potrzeby religijne i kulturalne mniejszości ukraińskiej. Rozmowy prowadzone były z Urzędem Wojewódzkim i Urzędem Miejskim. Większość proponowanych obiektów była nie do przyjęcia, czego powodem był zły stan budynków, bądź ich umiejscowienie. Na początku XXI wieku miasto zaproponowało grekokatolikom budynek dawnej winiarni Briegera. Parafianie zaakceptowali propozycję, mimo, że obiekt wymagał gruntownego remontu i przebudowy. Pierwsze prace remontowe rozpoczęto w 2003, a trwały do 2008 roku. Ich zwieńczeniem była uroczysta konsekracja Cerkwi przy ul. Boduena, która odbyła się 11.10.2008 roku. Tym samym proces starań uległ zakończeniu, a życiem parafii zawładnął trud zagospodarowania nowego Domu Bożego. 

Słowa kluczowe: grekokatolicy; Zielona Góra; cerkiew; parafia pw. Opieki Matki Boskiej

  

Summary

Due to post-war deportations, mainly the Operation Vistula in 1947, a considerable group of the Ukrainian minority, including the Greek Catholics came to the Lubusz district. They were deprived of the possibility to conduct the religious practices in their rite until 1956. The events which occurred in Poland in 1956 enabled them to erect a parish and to celebrate their Greek Catholic services in Latin churches. In Zielona Góra that situation persisted for several decades, as the Greek Catholic community did not possess their own church. The first unsuccessful attempts to acquire a church were made in the 1980s and were continued in the 1990s. And then the Greek Catholics from Zielona Góra decided to organize their own church by adapting an ordinary building. The implementation of this undertaking lasted over 20 years. Attempts to acquire a building were made by the parish along with the local Board of the Zielona Góra Association of the Ukrainians in Poland, as the acquired building was intended for religious and cultural needs of the Ukrainian minority. The talks were held with the regional and municipal authorities. Most suggested buildings could not be accepted due to their poor condition or location. At the beginning of the 21st century, the town offered the building of the former Brieger’s winery. The parishioners accepted the proposal despite the fact that it required extensive renovation and reconstruction. The first renovation works began in 2003 and lasted until 2008. The consecration of the Greek Catholic church (Boduena Street) took place on 11 October 2008.  In this way, the goal was achieved and the parish concentrated on adapting the new House of God. 

Key words: the Greek Catholics; Zielona Góra; a Greek Catholic church; the Care of the Virgin Mary Parish

 

Bibliografia / References

 

Źródła

Archiwum Parafii Greckokatolickiej w Zielonej Górze

Pismo Kurii Biskupiej w Gorzowie Wlkp. do ks. dziekana Juliana Hojniaka z dnia 21.12.1992 r.

Pismo W. Lange proboszcz z parafii pw. św Jadwigi w Zielonej Górze do Prześwietnej Kurii Biskupiej w Gorzowie Wlkp. z dnia 15.12.1992 r.

Pismo Urzędu Miejskiego do Związku Ukraińców w Polsce Zarządu Koła w Zielonej Górze i Parafii Bizantyjsko-Ukraińskiej w Zielonej Górze z dnia 13.10.1994 r.

Pismo Zakładu Gospodarki Komunalnej i mieszkaniowej Urzędu Miejskiego do Związku Ukraińców w Polsce Zarządu Koła w Zielonej Górze z dnia 10.10.1994 r. dotyczące przydzielenia lokalu.

Pismo Związku Ukraińców w Polsce Zarząd Koła w Zielonej Górze i Parafii Bizantyjsko-Ukraińskiej w Zielonej Górze do Wojewody Zielonogórskiego z dnia 16.09.1994 r.

Pismo Biura Obrotu Nieruchomości Urzędu Miejskiego do Parafii Bizantyjsko-Ukraińskiej z dnia 09.06.1995 r.

Pismo Parafii Bizantyjsko-Ukraińskiej w Zielonej Górze do Urzędu Miejskiego w Zielonej Górze Biura Obrotu Nieruchomości z dnia 28.04.1995 r.

Pismo Parafii Bizantyjsko-Ukraińskiej w Zielonej Górze do Zastępcy Prezydenta Miasta w Zielonej Górze z dnia 16.05.1995 r.

Pismo Urzędu Miejskiego do ks. J. Hojniaka z dnia 07.04.1995 r.

Pismo Urzędu Miejskiego do Wojewody Zielonogórskiego z dnia 03.03.1995 r.

Pismo Urzędu Wojewódzkiego w Zielonej Górze do ks. J. Hojniaka z dnia 12.11.1995 r.

Pismo Wojewody Zielonogórskiego Mariana Eckerta do Prezydenta Miasta Zielonej Góry z 24.02.1995 r.

Pismo Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Urzędu Miejskiego do ks. J. Hojniaka z dnia 29.06.1995 r.

Pismo Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa do Urzędu Wicewojewody Zielonogórskiego z dnia 14.11.1996 r.

Pismo Parafii Bizantyjsko-Ukraińskiej w Zielonej Górze do Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa Oddział Terenowy w Zielnej Górze z dnia 16.10.1996 r.

Pismo Parafii Bizantyjsko-Ukraińskiej w Zielonej Górze do Prezydenta Miasta Zielonej Góry z dnia 29.10.1999 r.

Pismo Parafii Bizantyjsko-Ukraińskiej w Zielonej Górze do Wojewody Zielonogórskiego w Zielonej Górze z dnia 25.03.1996 r.

Pismo Parafii Bizantyjsko-Ukraińskiej w Zielonej Górze do Wojewody Zielonogórskiego w Zielnej Górze z dnia 04.11.1996 r.

Pismo Urzędu Wojewódzkiego do ks. J. Hojniaka z dnia 14.03.1996 r.

Pismo Urzędu Wojewódzkiego do ks. J. Hojniaka z dnia 16.09.1996 r

 

Opracowania

Chojnowska A., Operacja „Wisła”, „Zeszyty Historyczne”, 102 (1992) s. 3-102.

Dominiczak H., Proces zasiedlania województwa zielonogórskiego w latach 1945-1950, Zielona Góra 1975.

Dudra S., Łemkowie na Środkowym Nadodrzu (1947-1956), „Studia Zachodnie”, (1999) nr 4, s. 197-216.

Dudra S, Woźniak S., Kościół greckokatolicki na Ziemi Lubuskiej, w: Kościoły, polityka, historia. Ze studiów nad problemami mniejszości wyznaniowych w Polsce w XX i XXI wieku, red. S. Dudra, O. Kiec, Warszawa 2009, s. 51-69.

Dzwonkowski T., Parafia pw. św. Jadwigi w Zielonej Górze. Zarys dziejów. Zielona Góra 1994.

Hojniak J., Jubileusz 50-lecia Parafii Greckokatolickiej w Zielonej Górze, Zielona Góra 2006.

Hojniak J., 50-lecie parafii greckokatolickiej w Zielonej Górze, „Studia Zielonogórskie”, (2007) nr 13.

Misiło E., Akcja Wisła 1947. Dokumenty i materiały, Warszawa 2013.

Pecuch M. (red.), Akcja „Wisła” i jej skutki w Lubuskiem, w: Akcja „Wisła”, Gorzów Wielkopolski 2007.

Pisuliński J., Akcja Specjalna „Wisła”, Rzeszów 2017.

Uchwała nr IV/21/03 Rady Miasta Zielona Góra, z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie sprzedaży Parafii Greckokatolickiej Bizantyjsko-Ukraińskiej pod wezwaniem Opieki Matki Bożej w Zielonej Górze nieruchomości zabudowanej stanowiącej własność miasta Zielona Góra.

Urbanek G., Wanatko G.z, Posługa kapłańska ks. Michała Pasławskiego w Bledzewie (1949-1956), w: Ziemia Międzyrzecka w przeszłości. Piętnaście lat serii historycznej „Ziemia Międzyrzecka w przeszłości” (2003-2017), t. 15, red. A. Indycka-Grabarczyk, M. Tureczek, Międzyrzecz 2017, s. 71-79.

Wanatko G., Społeczność greckokatolicka w Zielonej Górze, w: Kultura i społeczeństwo na Środkowym Nadodrzu w XIX i XX wieku, red. P. Bartkowiak, D. Kotlarek, Zielona Góra 2008.

Wanatko G., Cerkiew greckokatolicka w Zielonej Górze. Nowy obiekt w przestrzeni miast, Zielona Góra 2017, w: Zielona Góra przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Część 1, red. B Burda i in., Zielona Góra 2017, s. 149-163.

 

Netografia

Historia UKGK w XX w., http://www.cerkiew.net.pl/index.php?glowna=_XX&cerkiew=cerkiew (dostęp: 20.04.2017).

 

Informacja o autorze / Information about Author

Grzegorz Wanatko – mgr historii; kustosz w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze; e-mail: hryc1@poczta.onet.pl

https://orcid.org/0000-0002-7546-6599