Jacek Chachaj:

 

PL: Rozwój sieci parafialnej na terenie archidiakonatu lubelskiego do końca XVI wieku. Stan badań

EN: The development of the parish network in the archdeaconry of Lublin until the end of the 16^th century. The current state of research

 

 

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 112 (2019)

Strony / pages: 113-136

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.06

 

 

Streszczenie:

Artykuł podsumowuje dotychczasowe ustalenia dotyczące rozwoju sieci parafialnej na terenie archidiakonatu lubelskiego w okresie od początku pojawienia się na tym obszarze struktur kościelnych do początków XVII wieku. Pracą, która miała fundamentalne znaczenie w badaniach dotyczących omawianego tematu było opracowanie Przemysława Szafrana, wydane w latach 50. ubiegłego wieku. Na zawarte w nim ustalenia do dziś powołują się badacze poruszający zagadnienie rozwoju struktur parafialnych na terenach położonych wokół Lublina. Do dzisiaj brak opracowania porównywalnego znaczeniem ze wspomnianą pracą, choć liczne przeprowadzone w ciągu ostatnich dekad badania wykazały, że jest ona już w bardzo dużym stopniu nieaktualna. Postulatem na przyszłość jest zatem przeprowadzenie kompleksowych badań dotyczących rozwoju struktur kościelnych na terenie Lubelskiego w pierwszych wiekach ich rozwoju i wprowadzenie do obiegu naukowego aktualnych danych na ten temat.

 

Słowa kluczowe: archidiakonat lubelski; rozwój sieci parafialnej w średniowieczu; rozwój sieci parafialnej w XVI wieku

 

 

Summary

The article summarizes all the findings on the development of the parish network in the archdeaconry of Lublin in the period from the appearance of the church structures in this area until the beginning of the 17^th century. The work which was of fundamental importance in research on the issue under discussion was the study by Przemysław Szafran, published in the 1950s. Researchers exploring the issue of the development of the church structures in the areas around Lublin still refer to the findings included in the work mentioned above. There is no other work which could be compared to Szafran’s one, despite the fact that numerous studies conducted in recent decades have revealed that it is already out of date. The postulate for the future is, therefore, conducting comprehensive research on the development of the church structures in the archdeaconry of Lublin in the first centuries of their development and presenting up-to-date data on this subject.

 

 

Key words: the archdeaconry of Lublin; the development of the parish network in the Middle Ages; the development of the parish network in the 16th century

 

 

 

Bibliografia / References

Sources and manuscripts

The Diocesan Archive of Lublin

Akta Konsystorza Lubelskiego (AKL): reference number Rep. 60 A 2 (1452-1464); Rep. 60 A 10 (1542-1550); Rep. 60 A 14 (1543-1546); Rep. 60 A 15 (1546-1553).

The Archive of the Metropolitan Curia in Krakow

Akta czynności biskupów krakowskich (Acta Episcopalia): AEp 7 (1521-1524); AEp 9 (1522-1524); AEp 15 (1531-1535); AEp 23 (1538-1545); AEp 26 (1548-1550); AEp 33 (1597-1600); AEp 44 (1627-1630).

The Library of the Polish Academy of Learning and the Polish Academy of Sciences in Krakow

reference number 2375, vol. I: J. A. Wadowski, Kościoły w Lublinie i diecezji lubelskiej (manuscript).

 

Published sources and source publications

Długosz Jan, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, ed. A. Przeździecki, vol. 1: Ecclesia cathedralis Cracoviensis – ecclesiae collegiatarum, Kraków 1863; vol. 2: Ecclesiae parochiales, Kraków 1864; vol. 3: Monasteria, Kraków 1864.

Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej ś. Wacława, published by F. Piekosiński, part 1: 1166-1366, Kraków 1874.

Kodex dyplomatyczny Polski obejmujący przywileje królów polskich, wielkich książąt litewskich, bulle papiezkie jako też wszelkie nadania prywatne mogące posłużyć do wyjaśnienia dziejów wewnętrznych krajowych, dotąd nigdzie nie drukowane, od najdawniejszych czasów aż do roku 1506, published by L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, vol. 2, part 1, Warszawa 1848.

Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (the so-called Liber retaxationum), published by Z. Leszczyńska-Skrętowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968.

Lubelska księga podkomorska piętnastego wieku, published by L. Białkowski, Lublin 1934.

Monumenta Poloniae Vaticana, vol. 1: Akta Kamery Apostolskiej, vol. 1: 1207-1344, published by J. Ptaśnik, Kraków 1913; vol. 2: Akta Kamery Apostolskiej, vol. 2: 1344-1374, published by J. Ptaśnik, Kraków 1913.

Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, published by S. Kuraś, part 1: 1063-1415, Lublin 1965; part 2: 1416-1450, Lublin 1973.

Zbiór dokumentów małopolskich, part 2: 1421-1441, published by S. Kuraś, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963; part 3: 1442-1450, published by S. Kuraś, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969; part 4: 1211-1400, published by S. Kuraś, I. Sułkowska-Kuraś, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969; part 5: 1401-1440, published by I. Sułkowska-Kuraś and S. Kuraś, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970; part 6: Dokumenty króla Władysława Jagiełły z lat 1386-1417, published by I. Sułkowska-Kuraś and S. Kuraś, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974.

Zbiór ogólny przywilejów i spominków mazowieckich, vol. 1: Obejmujący materiał do zgonu Konrada I, published by J. Korwin Kochanowski, Warszawa 1919.

 

Studies

Aleksandrowicz P., Parczew – historia parafii, „Sprawozdania z Czynności Wydawniczej i Posiedzeń Naukowych oraz Kronika TN KUL”, 15 (1965) pp. 107-111.

Chachaj J., Bliżej schizmatyków, niż Krakowa. Archidiakonat lubelski w XV i XVI wieku, Lublin 2012.

Chachaj J., Najstarsze kościoły lubelskie, in: Ziemia, człowiek, sztuka. Interdyscyplinarne studia nad ziemią. Archeologia, historia, kultura, sztuka, ed. U. Mazurczak, Lublin 2013, pp. 375-412.

Chachaj J., Rozwój sieci parafialnej i początki organizacji dekanalnej w diecezji krakowskiej do końca XII wieku. Próba podsumowania, „Roczniki Humanistyczne”, 56 (2008) issue 2, pp. 31-53.

Dzieje Lubelszczyzny, vol. 3: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, ed. S. Kuraś, Warszawa 1983; vol. 4: Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, ed. S. Wojciechowski, A. Sochacka, R. Szczygieł, Warszawa 1986.

Gajek F., Obiekty sakralne parafii Solec nad Wisłą, in: IV Janowieckie Spotkania Historyczne. „Parafie rejonu Wisły Środkowej w XII-XIX w.”. „Zarys dziejów parafii w Janowcu nad Wisłą”. Sesja naukowa odbyła się dnia 15 czerwca 2002 roku w Zamku w Janowcu w salach Domu Północnego, [Janowiec 2002], pp. 85-97.

Jop S., Kościoły w Parczewie w XIII-XXI wieku, lokalizacja, funkcje (W 440-lecie przyjęcia uchwał Soboru Trydenckiego na sejmie w Parczewie), „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, 97 (2004) no. 3-4 March-April, pp. 148-174.

Jop S., Kościół św. Leonarda w średniowiecznej przestrzeni Parczewa, in: Cursus mille annorum. Prace ofiarowane Profesorowi Eugeniuszowi Wiśniowskiemu, Lublin 2000 („Roczniki Humanistyczne”, 48 (2000), issue 2 – special one) pp. 179-188.

Kowalski W., Schematyzm diecezji krakowskiej z tzw. kopiarza wiślickiego, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 81 (2004) pp. 101-137.

Kumor B.S., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, vol. 1-4, Kraków 1998-2002.

Litak S., Formowanie sieci parafialnej w Łukowskiem do końca XVI wieku, „Roczniki Humanistyczne”, 12 (1964) issue 2, pp. 20-54.

Litak S., Powstanie organizacji parafialnej a rozwój osadnictwa w ziemi łukowskiej XII-XVI w., in: Cursus mille annorum. Prace ofiarowane Profesorowi Eugeniuszowi Wiśniowskiemu, Lublin 2000 („Roczniki Humanistyczne”, 48 (2000) issue 2 – special one), pp. 283-307.

Rozwałka A., Sieć osadnicza w archidiakonacie lubelskim w średniowieczu. Studium archeologiczno-osadnicze, Lublin 1999.

Sochacka A., Bychawa i okolice w średniowieczu, in: Dzieje Bychawy, ed. R. Szczygieł, Bychawa-Lublin 1994, pp. 23-37.

Sochacka A., Dzieje Garbowa w średniowieczu, in: Wracamy w przeszłość…1, ed. R. Wójcik, Garbów 1999, pp. 41-60.

Sochacka A., Łęczna i okolice w średniowieczu (X-XV w.), in: Łęczna. Studia z dziejów miasta, ed. E. Horoch, Łęczna 1989, pp. 19-29.

Sochacka A., Początki nadwiślańskich parafii archidiakonatu lubelskiego w średniowieczu, in: IV Janowieckie Spotkania Historyczne. „Parafie rejonu Wisły Środkowej w XII-XIX w.”. „Zarys dziejów parafii w Janowcu nad Wisłą”. Sesja naukowa odbyła się dnia 15 czerwca 2002 roku w Zamku w Janowcu w salach Domu Północnego, [Janowiec 2002], pp. 11-32.

Sochacka A., Początki parafii w Kocku na tle osadnictwa i stosunków własnościowych w rejonie Tyśmienicy i dolnego Wieprza w XII-XIII w., in: Cursus mille annorum. Prace ofiarowane Profesorowi Eugeniuszowi Wiśniowskiemu, Lublin 2000 („Roczniki Humanistyczne”, 48 (2000) z. 2 – special one), pp. 525-540.

Sochacka A., Podległość parafialna okolic Łęcznej w średniowieczu, in: Studia z dziejów parafii pw. św. Marii Magdaleny w Łęcznej, ed. R. Jop, Łęczna 2010, pp. 17-26.

Sochacka A., Przed nadaniem prawa miejskiego, in: Dzieje Końskowoli, ed. R. Szczygieł, Lublin 1988, pp. 21-34.

Sochacka A., Wczesnośredniowieczny ośrodek religijny w Gołębiu a problem genezy dwu prebend plebańskich w parafii, w: Peregrinatio ad veritatem. Studia ofiarowane profesor Aleksandrze Witkowskiej z okazji 40-lecia pracy naukowej, ed. U. Borkowska, C. Deptuła, R. Knapiński, Z. Piłat, E. Wiśniowski, Lublin 2004, pp. 489-498.

Sochacka A., Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987.

Szafran P., Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej w Lubelskiem, Lublin 1958.

Szymanek A., Parafia w Janowcu nad Wisłą. Karty z przeszłości (XIV-XVIII w.), in: IV Janowieckie Spotkania Historyczne. „Parafie rejonu Wisły Środkowej w XII-XIX w.”. „Zarys dziejów parafii w Janowcu nad Wisłą”. Sesja naukowa odbyła się dnia 15 czerwca 2002 roku w Zamku w Janowcu w salach Domu Północnego, [Janowiec 2002], pp. 99-251.

Tazbirowa J., (review) Przemysław Szafran, Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej w Lubelskiem, Lublin 1958, pp. 228, „Przegląd Historyczny”, 50 (1959) no. 3, pp. 606-610.

Tazbirowa J., (review) Przemysław Szafran, Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej w Lubelskiem [Développement d’organisation médiévale des paroisses dans la région de Lublin], Lublin 1958, „Acta Poloniae Historica”, 6 (1962) p. 141.

Wiśniewski J., Dekanat iłżecki, Radom 1909-1911.

Wiśniewski J., Dekanat kozienicki, Radom 1913.

Wiśniowski E., Rozwój sieci parafialnej w prepozyturze wiślickiej w średniowieczu. Studium geograficzno-historyczne, Warszawa 1965.

 

 

Informacja o autorze / Information about Author

Jacek Chachaj – dr hab. historii; Instytut Historii KUL; Katedra Historii i Historiografii Europy Wschodniej; e-mail: chachaj@kul.pl

https://orcid.org/ 0000-0002-2268-9692