Ks. Grzegorz Bujak

PL: Duchowieństwo katolickie wobec zmian społecznych w okresie międzywojennym. Zarys problematyki badawczej

EN: The Catholic clergy in the face of social changes in the interwar period: An outline of research issues

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 112 (2019)

Strony / pages: 73-92

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.04

 

 

Streszczenie:

W artykule zostały zaprezentowane charakterystyczne dla duchowieństwa katolickiego okresu międzywojennego poglądy na wybrane aspekty zmian zachodzących w społeczeństwie polskim w tamtym czasie dotyczących religijności, obyczajowości, rodziny i wychowania młodego pokolenia. Analiza ma charakter wstępny i sondażowy. Omówione w niej zostały jedynie niektóre aspekty dotyczące tej problematyki, ukazane w kontekście międzywojennych prądów odnowy katolicyzmu. Podstawę źródłową stanowią wypowiedzi duchownych, głównie z dwóch dawnych zaborów pruskiego i rosyjskiego, zawarte na łamach dwóch wpływowych i opiniotwórczych w tych środowiskach miesięczników: poznańskich „Wiadomości dla Duchowieństwa” i wychodzących w Warszawie „Wiadomości Archidiecezjalnych Warszawskich”.

Słowa kluczowe: Kościół katolicki; duchowieństwo; okres międzywojenny; II Rzeczpospolita; zmiany społeczne

 

Summary

The article presents the views of the Catholic clergy of the interwar period on selected aspects of the changes taking place in contemporary Polish society regarding religiosity, morality, the family, and the upbringing of younger generations. This analysis, which is preliminary and survey-oriented, discusses only some aspects of these issues in the context of the interwar Catholic renewal movements. The article is based on clergymen’s statements – primarily from the two former annexed territories: Prussian and Russian – included in the pages of two monthly magazines (influential and opinion-forming in the clerical milieu): Wiadomości dla Duchowieństwa published in Poznań, and Wiadomości Archidiecezjalnych Warszawskich published in Warsaw. 

Key words: the Catholic Church; the clergy; the interwar period; the Second Republic of Poland; social changes

 

Bibliografia / References

Źródła

Adamski I., Odrodzenie rodziny katolickiej w parafiach wiejskich, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 13 (1926) nr 4, s. 4-7.

Adamski I., Odrodzenie rodziny katolickiej w parafiach wiejskich, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 13 (1926) nr 5, s. 6-12.

Arcybiskup Metropolita Warszawski do duchowieństwa i ludu wiernego, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 9 (1919) nr 5, s. 121-124.

Baranowski Z., Katolicyzm wojujący, czy cierpiący, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 12 (1925) nr 2, s. 3-6.

Baranowski Z., Zatrute studnie, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 15 (1928) nr 4,
s. 101-105.

Bielawski M., Konieczności duszpasterskie doby obecnej, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 10 (1923) nr 2-3, s. 25-29.

Durzyński S., „Czuwajcie”, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 13 (1926) nr 11, s. 21-27.

Dwa zjazdy katolickie, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 8 (1921) nr 8-9, s. 154-160.

J, G., Z teki starego księdza, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 12 (1922) nr 5, s. 110-112.

Jarosz B., Odnowienie rodziny katolickiej, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 12 (1925) nr 10-12, s. 33-41.

Karasiewicz W., Zabawy i rozrywki, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 17 (1930) nr 2, s. 37-41.

List pasterski Episkopatu o ducha chrześcijańskiego w Polsce, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 24 (1934) nr 2, s. 49-60.

List pasterski J. Em. Kardynała Aleksandra Kakowskiego do młodzieży, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 28 (1938) nr 7-8, s. 334-356.

Margorin S., Stan religijny naszej inteligencji, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 22 (1932) nr 9, s. 343.

Margorin S., Stan religijny naszej inteligencji. Dokończenie, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 22 (1932) nr 10, s. 382-385.

Marlewski F., Kazania w zastosowaniu do dzisiejszych czasów i prądów, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 9 (1922) nr 12, s. 217-223.

Odezwa Episkopatu Polski w sprawie antyreligijnych wystąpień na zjeździe Związku Nauczycieli Szkół Powszechnych w Krakowie w lipcu 1930 r., „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 20 (1930) nr 8-9, 280-282.

Odezwa Episkopatu w sprawie szerzącego się sekciarstwa, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 12 (1922) nr 8-9, s. 156-158.

Pilch Z., Przeciwdziałanie niezależnej moralności, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 16 (1929) nr 2, s. 30-34

Prawidłowa organizacja podstaw diecezjalnej pracy społecznej, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 9 (1922) nr 12, s. 209-216.

Prądzyński J., Wyścig, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 12 (1925) nr 5, s. 5-8.

Przemówienie J. E. Ks. Kardynała Kakowskiego na inauguracji kongresu „Odrodzenia”, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 19 (1929) nr 11, s. 396-398.

Przemówienie J. E. Kardynała Kakowskiego podczas otwarcia pierwszego ogólnopolskiego zjazdu pisarzy katolickich w Warszawie, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 22 (1932) nr 1, s. 22-29.

St. C., Zatrute źródła nauki, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 8 (1921) nr 8-9, s. 161-164.

B. Niebezpieczeństwo masońskie, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 15 (1928) nr 11, s. 324-325.

Y., Czuwajmy!, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 12 (1922) nr 5, s. 118-119.

Zamojski W., Potrzeba czasu, „Przegląd Diecezjalny”, 5 (1917-1918) nr 1, s. 11-16.

Ze zjazdu Episkopatu w Krakowie, „Wiadomości dla Duchowieństwa”, 8 (1921) nr 10, s. 188-189.

Ze zjazdu katolickiego w Poznaniu, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 10 (1920) nr 12, s. 251-252.

Żelazowski S., Kurs duszpasterski w Warszawie, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 19 (1929) nr 11, s. 400-407.

 

Opracowania

Bergmann O., Pomiędzy konserwatywnym tradycjonalizmem a nowoczesnością. Bezpośredni i pośredni wpływ duchowieństwa katolickiego na procesy modernizacji społecznej i gospodarczej Drugiej Rzeczypospolitej, w: Metamorfozy społeczne, t. 5. Religia a społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej, red. T. Stegner, Warszawa 2013,
s. 83-105.

Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce 1918-1944, red. Z. Zieliński, Lublin 1981.

Janowski M., Małżeństwo z rozsądku: katolicyzm i nowoczesność w XIX w., „Kwartalnik Historyczny”, 122 (2015) nr 4, s. 657-699.

Jeżyna K., Akcja Katolicka w II Rzeczypospolitej, Lublin 1996.

Kościół katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik statystyczny, red. L. Adamczuk, W. Zdaniewicz, Warszawa 1991.

Kłoczowski J., Dzieje chrześcijaństwa polskiego, t. 2, Paris 1991.

Krasowski K., Episkopat katolicki w II Rzeczypospolitej, Warszawa/Poznań 1992.

Rogalski M., Producenci margaryny. Marian Zdziechowski i polski modernizm katolicki, Kraków 2018.

 

Informacja o autorze / Information about Author

Ks. Grzegorz Bujak – dr hab. historii; adiunkt w Instytucie Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II; e-mail: gbujak@kul.pl

https://orcid.org/0000-0003-2298-2757