Marek Hałaburda

PL: Schematyzmy diecezji pińskiej (1926-1939)

EN: Schematisms of the Pinsk Diocese of Pinsk (1926-1939)

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 112 (2019)

Strony / pages: 151-166

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.08

 

 

 

Streszczenie

Diecezja pińska powstała w 1925 roku. Kanoniczne jej erygowanie nastąpiło na mocy bulli cyrkumskrypcyjnej papieża Piusa XI „Vixdum Poloniae Unitas” z 28 października 1925 roku, wprowadzonej w życie mocą dekretu nuncjusza apostolskiego w Polsce Wawrzyńca Lauriego „Quam favente Deo” z 11 grudnia 1925 roku. Ordynariuszem powstałej wówczas jednostki administracji kościelnej na Kresach został ks. Zygmunt Łoziński, pełniący dotychczas urząd biskupa mińskiego. Troską pierwszego biskupa nowej diecezji było nie tylko szybkie zorganizowanie w Pińsku instytucji koniecznych do działania biskupstwa, lecz także opracowanie pomocy duszpasterskich dla księży i oficjalnych wydawnictw kościelnych. Już 1926 roku przy kurii diecezjalnej pracę rozpoczęło wydawnictwo wraz z drukarnią diecezjalną. Jeszcze w tym samym okresie ukazał się pierwszy schematyzm diecezji pińskiej na 1926 rok (opracowany pod koniec 1925 roku). Druk został wprowadzony do obiegu w 1926 roku. Od tej pory spisy kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej wydawano corocznie aż do wybuchu II wojny światowej (1926-1939). Celem niniejszego artykułu jest prezentacja zagadnień związanych ze schematyzmami diecezji pińskiej pod kątem źródłoznawczym. W pierwszej kolejności chodzi o dostarczenie niezbędnych informacji o źródle, a więc o jego powstaniu, zasobie, treściach merytorycznych, rozwoju oraz ewolucji na przestrzeni omawianego okresu. Świadomie zrezygnowano z rozważań na temat wartości schematyzmów jako źródła historycznego. Analiza tego problemu zostanie podjęta w kolejnej publikacji poświęconej schematyzmom diecezjalnym jako podstawowym źródle do dziejów Kościoła katolickiego na Kresach.

Słowa kluczowe: bp Zygmunt Łoziński; diecezja; elenchus; Pińsk; schematyzm

 

Summary

The Diocese of Pinsk was established in 1925. The diocese was founded by virtue of the papal bulla of Pius XI ‘Vixdum Poloniae unitas’ coming from 28 October, 1925. The bulla was implemented by virtue of the decree of the apostolic nuncio in Poland Wawrzyniec Lauri ‘Quam favente Deo’ coming from 11 December, 1925. Zygmunt Łoziński, who was the bishop of Minsk at that time, became the ordinary of the created unit of church administration on Borderlands. The first bishop of the new diocese was not only responsible for quick organization of institutions necessary for functioning of bishopric in Pińsk, but he was also responsible for offering pastoral help to priests and official church publishing houses. The publishing house together with the diocesan printing house started working in the diocesan curia in 1926. In the same year the first schematism of the Diocese of Pinsk was published for 1926 (worked out at the end of 1925). The print was introduced to the circulation in 1926. Since that time lists of churches and clergies of the Diocese of Pinsk were published annually until the break-out of the Second World War (1926-1939). The purpose of this article is to present issues connected with schematisms of the Diocese of Pinsk form a source point of view, and it is about delivering essential information about the source, about its beginning, supply, essential contents, development and evolution during the discussed period in the first place. The author has consciously decided not to discuss the issue of values of schematisms as a historic source. An analysis of this problem will be undertaken in a following publication discussing diocesan schematisms as a basic source presenting history of the Catholic Church on Borderlands.

Key words: bishop Zygmunt Łoziński; diocese; list; Pinsk; schematism

 

 

Bibliografia / References

Źródła drukowane

Catalogus ecclesiarum et cleri Archidioecesis Vilnensis pro Anno Domini 1937, Vilnae 1937.

Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinskensis pro Anno Domini 1926, Pinsci 1926.

Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinskensis pro Anno Domini 1927, Pinsci 1927.

Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinscensis pro Anno Domini 1928, Pinsci 1928.

Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinskensis pro Anno Domini 1929, Pinsci 1929.

Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinscensis pro Anno Domini 1930, Pinsci 1930.

Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinscensis pro Anno Domini 1931, Pinsci 1930.

Elenchus ecclesiarum et cleri dioecesis pinscensis pro Anno Domini 1932, Pinsci 1932.

Elenchus ecclesiarum et cleri saecularis et regularis dioecesis luceoriensis pro Anno Domini 1935, Luceoriae [1935].

Elenchus ecclesiarum et cleri saecularis ac regularis dioecesis minscensis pro Anno Domini 1925, [b.m.w. 1924].

Elenchus cleri saecularis ac regularis Dioecesis Seinensis seu Łomżensis Anno Domini 1925, w: Ordo divini offici ad usum Dioecesis Seinensis seu Łomżensis pro Anno Domini 1925, Łomżensis [1924].

Elenchus venerabilis cleri Archidioecesis Cracoviensis pro Anno Domini 1927, Cracoviae 1927.

Ordo divini officii et missarum in dioecesi pinscensi pro Anno Domini 1926, Pinsci [1926].

Ostatnie chwile życia i śmierć ks. Zygmunta Łozińskiego, biskupa pińskiego, oprac. M. Hałaburda, Kraków 2013.

Schematismus Archidioecesis Leopoliensis ritus latini 1925, Leopoli 1926.

Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1933 i 1934, Pińsk 1933.

Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1935, Pińsk 1935.

Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1936, Pińsk 1936.

Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1937, Pińsk 1937

Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1938, Pińsk 1938.

Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej w R.P. 1939, Pińsk 1939.

[Spis kościołów i duchowieństwa diecezji w Drohiczynie nad Bugiem w R.P. 1950], [b.m.w. 1950].

Spis kościołów, parafii oraz duchowieństwa diecezji w Drohiczynie n. Bugiem (Stan na 1 sierpnia 1976 roku), Drohiczyn n. Bugiem 1976.

Wspomnienia o księdzu Kazimierzu Bukrabie (1885-1946), oprac. M. Hałaburda, Kraków 2013.

 

Opracowania

[B.a.], Przybycie J.E. Księdza Biskupa Zygmunta Łozińskiego do Pińska, „Miesięcznik Diecezji Mińskiej”, 1 (1925) nr 8, s. 55.

Borowski E., Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Pińskiej 1925-1939, Drohiczyn n/Bugiem 2000.

Dudik A., Rosowski W., Pińska diecezja, w: Encyklopedia katolicka, t. 15, red. S. Wilk, Lublin 2011, kol. 613-617.

Hałaburda M., Spis kościołów i duchowieństwa diecezji pińskiej (1926-1939), cz. 5, t. 1: Hierarchia kościelna, instytucje diecezjalne, księża przebywający na studiach, katecheci, Kraków 2014, s. 32-35.

Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968-1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 22 (1971) s. 309-404.

Librowski S., Katalog rubrycel i schematyzmów diecezji i zakonów historycznej Polski znajdujących się w księgozbiorze podręcznym archiwum diecezjalnego we Włocławku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 23 (1971) s. 213-310.

Librowski S., Katalog rubrycel i schematyzmów diecezji i zakonów historycznej Polski znajdujących się w księgozbiorze podręcznym archiwum diecezjalnego we Włocławku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 24 (1972) s. 5-94.

Łukomski S., Konkordat zawarty dnia 10 lutego 1925 roku pomiędzy Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, Łomża 1934.

Mazur S., Zygmunt Łoziński – od Boracina do Pińska (1870-1931), w: Sługa Boży Biskup Zygmunt Łoziński. W trosce o Kościół i Ojczyznę, red. S. Mazur, T. Syczewski, Drohiczyn 2011, s. 15-23.

„Piński Przegląd Diecezjalny”, 3 (1927) nr 5, s. 1-6.

Wasilewski J., Ks. Zygmunt Łoziński biskup piński, [b.m.w. 1939], s. 270 (mps w Archiwum Diecezjalnym w Drohiczynie).

 

Informacja o autorze / Information about Author

Marek Hałaburda – dr nauk humanistycznych; Wydział Historii i Dziedzictwa Kulturowego; Uniwersytet Papieski Jana Pawła II Kraków; e-mail: marek.halaburda@upjp2.edu.pl

https://orcid.org/0000-0002-3801-9378