Krzysztof Kaczmarek:

PL: Konwent Dominikanów w Brzegu w XIV-XVI wieku

EN: The Dominican monastery in the 14th-16th centuries

 

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 109 (2018)

Strony / pages: 243-267

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2018.109.11

 

 

Streszczenie:

Historia klasztoru dominikanów w Brzegu nie cieszyła się dotąd wielkim zainteresowaniem historyków. Podstawowe do dziś opracowanie autorstwa K. Eiserta liczy kilkadziesiąt lat i jest oparte na ograniczonej podstawie źródłowej. W niniejszym opracowaniu odtworzono stan osobowy konwentu w Brzegu i jego wewnętrzną strukturę. Założony w połowie XIV w. konwent miał (jak się) wydaje dwa okresu świetności - zaraz po fundacji oraz na przełomie XV i XVI stulecia. Wiek XV natomiast, zwłaszcza jego druga połowa, to czasy mniejszego znaczenia domu w Brzegu w polskiej prowincji dominikanów. Powodem takiego stanu rzeczy był upadek klasztoru w dobie najazdów husyckich na Śląsk.

Słowa kluczowe: dominikanie, klasztor, Śląsk, Brzeg, średniowiecze, XIV-XVI w.

 

 

Summary

Historians have not been much interested in the history of the Dominican monastery in Brzeg. The basic work by K. Eisert is several dozen years old and is based on a limited number of sources. The following study presents the members of the monastery in Brzeg and its internal structure. Founded in the middle of the 14th century, the monastery had – as it seems – two periods of magnificence - right after its foundation and at the turn of the 16th century. The 15th century, especially its second half, was the time of its lesser importance. The decline of the monastery was caused by the Hussite invasions of Silesia.

Key words: the Dominicans, a monastery, Silesia, Brzeg, the Middle Ages, 14th-16th centuries

 

Bibliografia / References

Źródła

Archiwum Państwowe w Toruniu,

sygn. Klasztor dominikanów 23.

Archiwum Państwowe we Wrocławiu,

sygn. Rep. 57.

Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie,

sygn. Lw 11.

Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego. Oddział Rękopisów

sygn. IV F 221 i IV Q 191.

Acta Capitulorum Generalium Ordinis Praedicatorum, t. 2. Ab anno 1304 usque ad annum 1378, ed. B.M. Reichert, Romae 1899, s. 417 (Monumenta Ordinis Praedicatorum Historica, t. 2).

Acta Capitulorum Provinciae Poloniae Ordinis Praedicatorum, t. 1, ed. R.M. Madura, Romae 1970.

Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, t. 2, Lwów 1870.

Henricus Bitterfeld de Brega OP, Tractatus de vita contemplativa et activa, ed. B. Mazur, L. Seńko, R. Tatarzyński, Warszawa 2003.

Obituarium (Calendarium) conventus Bregensis, Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu. Oddział Rękopisów, sygn. IV F 174.

Urkunden der Stadt Brieg, hrsg. von C. Grünhagen, Breslau 1870 (Codex Diplomaticus Silesiae, 9. Bd).

Zbiór formuł zakonu dominikańskiego prowincji polskiej z lat 1338-1411, wyd. J. Fijałek, „Archiwum Komisji Historycznej”, 12 (1919-1938) s. 219-428.

 

Opracowania

Blasel C., Geschichte von Kirche und Kloster St. Adalbert zu Breslau, Breslau 1912.

Bucichowski W., Lista lektorów dominikańskich prowincji polskiej od erygowania prowincji (1225) do roku 1525, „Przegląd Tomistyczny”, 6-7 (1997) s. 45-231.

Dola K., Dzieje Kościoła na Śląsku, cz. 1. Średniowiecze, Opole 1996.

Dziewulski W., Brzeg od lokacji na prawie zachodnim do wygaśnięcia dynastii Piastów (1247-1675), w: Brzeg. Dzieje, gospodarka, kultura, pod red. W. Dziewulskiego, Opole 1975, s. 32-142.

Eisert K., Das Dominikanerkloster in Brieg (1336-1545), „Archiv für Schlesische Kirchengeschichte”, 18 (1960) s. 70-94.

Festchirift zur Feier des 250 jährigen Wiederbestehens der katholischen Gemeinde in Brieg, hrsg. von P. Hadamczik, Brieg 1927.

Festschirift zur 400 Jahr-feier der Brieger Reformation, hrsg. von W. Gunkel, Brieg 1924.

Gałuszka T., Fragment akt kapituły prowincjalnej dominikanów polskich z lat dziewięćdziesiatych XIV wieku. Studium historyczne i edycja tekstu, „Roczniki Historyczne”, 79 (2013) s. 119-145.

Gałuszka T., Fragmenty czternastowiecznych akt kapituł prowincjalnych dominikanów polskich w zbiorach Bayerische Staatsbibliothek w Monachium. Kapituła prowincjalna w Opatowcu w 1384 r., „Studia Źródłoznawcze”, 51 (2013) s. 107-122.

Gałuszka T., Szkolnictwo konwentualne i partykularne w strukturach polskiej prowincji dominikanów XIV stulecia. Nowe ujęcie w świetle nowych źródeł, „Roczniki Historyczne”, 78 (2012) s. 191-211.

Gawlik S., Ludność żydowska w Brzegu od XIV w. do 1942 r., „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce”, 1-2 (1986) s. 19-33.

Irgang W., Ältere Geschichte der Stadt Brieg in ihrem schlesischen Umfeld, Goslar 1988.

Kaczmarek, Fratres laici – o liczbie i roli konwersów w średniowiecznej prowincji polskich dominikanów na przykładzie klasztoru we Wrocławiu, w: Duchowieństwo i laicy, red. A. Wałkówski, Warszawa 2010, s. 63-80.

Kaczmarek K., Konwent dominikanów wrocławskich w późnym średniowieczu, Poznań-Wrocław 2008.

Kaczmarek, Szkoły i studia polskich dominikanów w okresie średniowiecza, Poznań 2005.

Kaczmarek K., Wprowadzenie, w: Metryka dominikanów poznańskich 1576-1815, wyd. K. Kaczmarek, Poznań 2016, s. V-XII.

Kersten G., Geschichte der Schneider-Innung zu Brieg, Brieg 1927.

Kielar P., Organizacja szkolnictwa dominikańskiego w XIV wieku, „Studia Philosophiae Christianane”, 5 (1969) nr 1, s. 304-318.

Kielar P., Studia nad kulturą szkolną i intelektualną dominikanów prowincji polskiej w średniowieczu. I. Powstanie i rozwój organizacji szkolnej dominikanów w Polsce w XIII-XIV wieku, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222-1972, t. 1, pod red. J. Kłoczowskiego, Warszawa 1975, s. 271-307.

Kłoczowski J., Dominikanie polscy na Śląsku w XIII-XIV wieku, Lublin 1956.

Kłoczowski J., Jan z Brzegu, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962-1964, s. 443.

Kłoczowski, Polska prowincja dominikańska w średniowieczu i Rzeczypospolitej Obojga (wielu) Narodów, Poznań 2008.

Kłoczowski J., Raz jeszcze o początkach polskich dominikanów. Klasztor wrocławski wśród pierwszych konwentów prowincji polskiej, w: Błogosławiony Czesław - patron Wrocławia, t. 1. Średniowiecze i czasy nowożytne, red. M. Derwich, Wrocław-Warszawa 2006, s. 27-29.

Kłoczowski J., Reforma polskiej prowincji dominikańskiej w XV-XVI wieku, „Roczniki Humanistyczne”, 4 (1953) z. 4, s. 45-92.

Kłoczowski J., Ze związków Polski z krajami zachodnimi u schyłku średniowiecza. Studia zagraniczne dominikanów prowincji polskiej, w: Polska w Europie, red. H. Zins, Lublin 1968, s. 109-136.

Koudelka V., Heinrich von Bitterfeld (+ ca 1405), Professor an der Universität Prag, “Archivum Fratrum Praedicatorum”, 23 (1953) s. 5-65.

Kubów P., Brzeg doby feudalnej w świetle badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 1966-1976, w: Szkice brzeskie t. 1, red. D. Tomczyk, Opole 1981, s. 27-57.

Löhr G.M., Breslauer Dominikaner des 15. Jahrhundert auf auswärtigen Hochschulen, “Archiwum Fratrum Praedicatorum”, 13 (1943) s. 162-178.

Majewski J., Uwarunkowania rozwoju przestrzennego miasta Brzegu, w: Szkice brzeskie t. 1, red. D. Tomczyk, Opole 1981, s. 7-26.

Mazur Z., Powstanie i działalność inkwizycji dominikańskiej na Śląsku w XIV wieku, „Nasza Przeszłość”, 39 (1973), s. 181-192.

Mazur Z., Przyczynki do historii klasztoru dominikańskiego w Lewinie Brzeskim, „Acta Universitatis Wratislaviensis” Nr 126, Historia XIX, Wrocław 1970, s. 121-132.

P.F. Mulhern, The early Dominican laybrother, Washington 1944.

Papuzińska-Mill M., Henryk Bitterfeld z Brzegu, „Przegląd Tomistyczny”, 4 (1988) s. 179-190.

Plutarski M., Brzeg w czasach rządów księcia Fryderyka II (1521-1547), w: Miasta polskie w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. P. Gołdyn, Kraków 2008, s. 43-49.

Pobóg-Lenartowicz A., Jeszcze o początkach klasztoru dominikanów w Opolu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego. Historia”, 35 (1998) s. 7-22.

Schaube A., Urkundliche Geschichte der Gründung und ersten Entwickllung der deutschen Stadt Brieg. Ein Beitrag zur Kolonisationsgeschichte Schlesiens, Breslau 1934.

Schlesisches Städtebuch, hrsg. H. Stoob, P. Johanek, Stuttgart-Berlin-Köln 1995.

Schoenborn H., Geschichte der Stadt und des Fürstentums Brieg. Ein Ausschnitt aus der Geschichte Schlesiens, Brieg 1907.

Scholz F., Einführung der Reformation im Fürstentum Brieg, Brieg 1934.

Schönwälder K.F., Die Piasten zum Briege oder Geschichte der Stadt und des Fürstenthums Brieg. 1. Bd. Von den ältesten Nachrichten bis zum Jahre 1521, Brieg 1855.

Strzelecka A., Henryk z Bitterfeld, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 9, Wrocław-Warszawa-Kraków 1960-1961, s. 420.

Szczygieł S., Początki dominikanów we Wrocławiu, w: Błogosławiony Czesław - patron Wrocławia, t. 1. Średniowiecze i czasy nowożytne, red. M. Derwich, Wrocław-Warszawa 2006, s. 31-41.

Weigel J.A.W., Geographische, naturhistorische und technologische Bechreibung des souverainen Herzogthums Schlesien, 3. Th. Die Fürstenthümer Münsterberg und Brieg, Berlin 1801.

Zajchowska A., Między uniwersytetem a zakonem. Biografia i spuścizna pisarska dominikanina Jana z Ząbkowic (+1446), Warszawa 2013.

Zawadzka K., Biblioteki klasztorne dominikanów na Śląsku (1239-1810), Wrocław 1999.

Zdanek M., Fragment akt kapituły prowincjalnej dominikanów polskich z 1338 roku, „Roczniki Historyczne”, 76 (2010) s. 263-276.

Zouhar J., Dĕjiny a kultura slezských dominikánů v nové historiografii, „Český časopis historický”, 112 (2014) nr 2, s. 287-294.

 

Informacja o autorze / Information about Author

Krzysztof Kaczmarek – dr hab. historii, prof. UAM; pracownik Zakładu Historii Średniowiecznej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; e-