Marta Gudowska:

PL: Codzienność najmłodszych dzieci w polskim malarstwie religijnym 1400-1550

EN: Everyday life of children in Polish religious painting 1400-1550

 

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 109 (2018)

Strony / pages: 191-206

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2018.109.09

 

 

Streszczenie:

Artykuł prezentuje środowisko, w jakim funkcjonowały dzieci od narodzenia do ok. 4 roku życia na wybranych przykładach rodzimego malarstwa: tablicowego, ściennego i iluminatorstwa. Teskt został podzielony na trzy części: Powijaki. Kołyski. Akcesoria, Karmienie niemowlęcia oraz Zabawki. Pierwsza omawia najpotrzebniejsze rzeczy do opieki nad noworodkiem i niemowlęciem. W tej kategorii znalazły się oprócz wspominanych powijaków i kołysek również sysułka, sustentaculum oraz nocnik. Druga część analizuje sposoby żywienia: karmienie piersią oraz żywienie sztuczne. Ostatnia, poparta odkryciami archeologicznymi, skupia się na wyszczególnieniu zabawek. Dzięki źródłom ikonograficznym oraz ustaleniom historyków i archeologów tworzy spójną opowieść o funkcjonowaniu najmłodszych w późnym średniowieczu i u progu nowożytności.

 

Słowa kluczowe: obrazy religijne, dzieci, średniowiecze, zabawki dziecięce, życie codzienne

 

 

Summary

The article presents the environment in which children lived from their birth to about the age of four, illustrated with the selected examples of the native painting: panel painting, wall painting and illumination. The text is divided into three parts: Swaddling bands. Cradles. Accessories, Feeding infants and Toys. The first one discusses things necessary for looking after a newborn baby and an infant. This category includes, apart from swaddling bands and cradles mentioned above, tied-cloth ‘pacifiers’, sustentaculum and chamber pots. The second part analyses different methods of feeding such as breastfeeding and formula feeding. The last section, based on archeological discoveries, focuses on toys. Thanks to iconographic sources and findings presented by historians and archeologists, the author was able to present a coherent story about the life of the youngest in the late Middle Ages and at the dawn of the early modern period.

Key words: religious paintings, children, the Middle Ages, children’s toys, everyday life

 

 

Bibliografia / References

Borkowski Tomasz, Gry i zabawy w średniowiecznym mieście na Śląsku. Ślady materialne, w: Kultura średniowiecznego Śląska i Czech, red. K. Wachowski. Wrocław 1995, s. 99-105.

Brückner Aleksander, Dzieje kultury polskiej, t. 1: Od czasów prehistorycznych do r. 1506, Kraków 1930.

Danysz Antoni, O wychowaniu królewicza traktat humanistyczno-pedagogiczny z roku 1502, w: „Prace monograficzne z dziejów wychowania i szkolnictwa w Polsce”, Nr 3: Studia z dziejów wychowania w Polsce, Kraków 1921, s. 1-28.

Delimata Małgorzata, Dziecko w Polsce średniowiecznej, Poznań 2004.

Dobrowolski Witold, Jesus with a sustentaculum, w: Ars auro prior. Studia Ioanni Białostocki sexagenario dicata, Warszawa 1981, s. 201-208.

Drabina Jan, Życie codzienne w miastach śląskich XIV i XV w., Wrocław 1998.

Ginekologia Soranusa z Efezu, tłum. J. Lachs, w: „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego”, t. 28. Poznań 1902, s. 1-112.

Jelicz Antonina, Życie codzienne w średniowiecznym Krakowie (wiek XII-XV), Warszawa 1966.

Kliś Zdzisław, Temat Bożego Narodzenia w polskiej sztuce średniowiecznej, Kraków 1994.

Legenda świętej Jadwigi, tłum. A. Jochelson, Wrocław 1993.

Lewiński Stefan, Niektóre zagadnienia dotyczące higieny we wczesnośredniowiecznych osiedlach na terenie Polski, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Archeologia IV”, 60 (1974), s. 139-149.

Marcinkowski Mirosław, Zabawki dzieci elbląskich. Prezentacja zbioru z badań wykopaliskowych, w: Dawne i współczesne zabawki dziecięce, red. D. Żołądź-Strzelczyk, K. Kabacińska. Poznań 2010, s. 55-67.

Teterycz-Puzio Agnieszka, Dziecko i dzieciństwo w świetle wybranych źródeł narracyjnych (do XIV w.), w: „Studia Gdańskie”, t. 28, red. J. Meller, Gdańsk-Oliwa 2011, s. 257-276.

Tyszkiewicz Jan, Ludzie i przyroda w Polsce średniowiecznej, Warszawa 1983.

Silska Sylwia, Ewolucja poglądów na żywienie niemowląt w XIX i XX wieku, Poznań 2013, mps,, Archiwum Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

Stewart Amy, Zbrodnie roślin. Chwast, który zabił matkę Abrahama Lincolna i inne botaniczne okropieństwa, tłum. D. Wójtowicz, Warszawa 2012.

Wojciechowska Beata, Dziecko w kulturze Polski średniowiecznej, „Kieleckie Studia Historyczne” 9 (1991), s. 521.

Żołądź-Strzelczyk Dorota, Kabacińska-Łuczak Katarzyna, Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVIII wieku, Warszawa 2012.

Żołądź-Strzelczyk Dorota, Rozumienie dzieciństwa, w: Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Starożytność — średniowiecze, red. J. Jundziłł, D. Żołądź-Strzelczyk, t. 1, Bydgoszcz 2011, s. 9-24.

 

 

Informacja o autorze / Information about Author

Marta Gudowska – mgr historii sztuki; doktorantka w Instytucie Historii Sztuki KUL; e-mail: fioletowamrowa@gmail.com