Ks. Józef Szymański

PL: Tworzenie struktur parafialnych życia religijnego w Słupsku w latach 1945-1948

EN: Establishing parish structures and religious life in Słupsk in the years 1945-1948

Źródło / source: Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne, 112 (2019)

Strony / pages: 397-417

 

https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.20

 

 

Streszczenie

Społeczność katolicka w Słupsku zaczęła organizować się w pierwszej połowie XIX wieku. Pierwsze nabożeństwa organizował regularnie od 1864 roku ówczesny proboszcz koszaliński ks. Aleksander Pfeiffer. Dnia 12 lutego 1866 roku utworzono parafię misyjną. W 1873 roku miało miejsce poświęcenie świątyni pw. św. Ottona.

Pierwszym proboszczem parafii słupskiej został ks. Ferdynand Hübner, później Johann Hartmann, Bruno Mangelsdorf, Carl Sauer, Adolf Pojda, Paul Ernst Gediga. Od 29 maja 1945 byli nimi ks.: Jan Zieja, później Karol Chmielewski, Henryk Hilchen. Wikariusze: Józef Piekarek, Józef Szmurło, Leon Gliszczyński, Jerzy Gawrych, Michał Kądziołka, Wiktor Markiewicz.

Z inicjatywy ks. J. Zieji utworzono: Dom Matki i Dziecka w Słupsku, Uniwersytet Ludowy w Orzechowie i Towarzystwo im. Piotra Borowego.

Dnia 15 października 1947 roku parafia św. Ottona została podzielona na 3 wspólnoty: parafię pw. św. Rodziny i św. Judy Tadeusza przy ul. Grottgera 9 – ks. Jan Zieja; parafię św. Ottona z kościołem parafialnym Najświętszego Serca Pana Jezusa – ks. Henryk Hilchen; parafię pw. NMP Królowej Różańca Świętego – ks. Karol Chmielewski.

Słowa kluczowe: Słupsk; życie religijne; duszpasterstwo; ks. Jan Zieja

 

Summary

The Catholic community in Słupsk began organizing their religious life in the first half of the nineteenth century. The first church services were regularly held from 1864 by the then parish priest of Koszalin, A. Pfeiffer. On 12 February 1866, a missionary parish was established. In 1873 St Otto’s Church was consecrated.

Rev. F. Hübner became the first parish priest of Słupsk, and then he was succeeded by J. Hartmann, B. Mangelsdorff, C. Sauer, Adolf Pojda, and P. E. Gediga; from 29 May 1945 Jan Zieja was a parish priest, then Karol Chmielewski and Henryk Hilchen. Assistant Curates: Józef Piekarek, Józef Szmurło, Leon Gliszczyński, Jerzy Gawrych, Michał Kądziołka and Wiktor Markiewicz.

On Rev. Zieja’s initiative the following institutions were founded: Mother and Child Home in Słupsk, People’s University in Orzechów, and the Piotr Borowy Society.

On 15 October 1947 St Otto’s Parish was divided into three communities: the Holy Family and Judas Thaddeus parish at 9 Grottger Street – Rev. Jan Zieja, St Otto’s parish with the parish church dedicated to the Sacred Heart of Jesus – Rev. Henryk Hilchen, and the parish of the Blessed Virgin Mary, the Queen of the Holy Rosary – Rev. Karol Chmielewski.

Key words: Słupsk; religious life; chaplaincy; Rev. Jan Zieja

 

Bibliografia / References

 

Źródła

Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej (dalej ADKosz)

sygn. 247, Parafia pw. NMP Królowej Różańca Świętego w Słupsku;

sygn. 248, Parafia pw. NMP Królowej Różańca Świętego w Słupsku;

sygn. 250, Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Słupsku;

sygn. 254, Parafia pw. Św. Rodziny w Słupsku.

Archiwum Diecezjalne w Zielonej Górze (dalej ADZG)

Zespół Akta Kurii Administracji Apostolskiej w Gorzowie Wlkp. z lat 1945-1972 (dalej AKAA);

sygn. 263. Wikariusze parafialni. Nominacje i zwolnienia z lat 1955-1957;

sygn. 763. Dąbrówka Wlkp. [Korespondencja w sprawach parafialnych] z lat 1946-1972;

sygn. 956. Jurysdykcje i nominacje [Nominacje na administratorów parafii, wikariuszy, słuchania spowiedzi, błogosławieństwa przy sakramencie małżeństwa] z lat 1945-1946;

sygn. 957. Jurysdykcje i nominacje [Nominacje na administratorów parafii, wikariuszy, słuchania spowiedzi, błogosławieństwa przy sakramencie małżeństwa] z lat 1947-1948;

sygn. 958. Jurysdykcje i nominacje [Nominacje na administratorów parafii, wikariuszy, słuchania spowiedzi, błogosławieństwa przy sakramencie małżeństwa] z lat 1949-1952;

sygn. 962. Jurysdykcje i misja kanoniczna. Proboszczowie i administratorzy parafii z lat 1953-1957;

sygn. 963. Jurysdykcje i misja kanoniczna dla wikariuszy z lat 1953-1957.

 

Opracowania

Bończa-Bystrzycki L., Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w granicach diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej (X-XX/XXI wiek), Koszalin 2012.

Burzywoda U., Pojda Adolf, w: Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996.

Chorzępa M., Rozwój organizacji kościelnej na ziemi lubuskiej i Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1965, „Nasza Przeszłość”, 22 (1965) s. 113-149.

Dane z życiorysu śp. ks. prałata Karola Chmielewskiego podane przez J.E. Bpa Ordynariusza I. Jeża na pogrzebie w Słupsku 10.XI.1981 R., „Koszlińsko-Kołobrzeskie Wiadomości Diecezjalne”, 10 (1982) nr 7-8(115-116), s. 226-228.

Feński J., Dzieje Kościoła katolickiego między Odrą a Łebą od Reformacji do 1945 r., Szczecin 2013.

Gajewski W., Parafia św. Rodziny w Słupsku w 70. rocznicę powstania 1948-2018, Słupsk 2018.

Hanich A., Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej, Opole 2009.

Kronika Wandy Zygmuntowicz, w: Słupsk powojenne wspomnienia, oprac. Z. Machura, Słupsk 2015.

Kufel R.R., Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim 1945-1956, t. 1, Zielona Góra 2016.

Kufel R.R., Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim 1945-1956, t. 2, Zielona Góra 2017.

Kufel R.R., Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim 1945-1956, t. 3, Zielona Góra 2018.

Kufel R.R., Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim 1945-1956, t. 4, Zielona Góra 2019.

Machura Z., Cztery słupskie lata. Opowieść o pracy duszpasterskiej ks. Jana Ziei w parafiach na terenie Ziemi Słupskiej w latach 1945-1949, Słupsk 2006².

Machura Z., Parafia katolicka św. Ottona w Słupsku w latach 1866-1947, Słupsk 2001.

Markowski W., Wspomnienia o początkach pracy duszpasterskiej w Słupsku, w: Słupsk powojenne wspomnienia, oprac. Z. Machura, Słupsk 2015.

Mielczarek P.T. OFMConv., Parafie, kuracje, katolickie kościoły oraz punkty duszpasterskie do 1945 r. na północno-zachodnich terenach obecnej diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, „Koszalińsko-Kołobrzeskie Wiadomości Diecezjalne” 10 (1982) nr 4-6 (112-114), s. 133-152.

Minkowska A., Pamiętnik. Wspomnienia o księdzu Janie Ziei, red. M. Prussak, Warszawa 2017.

Ostroch A.J., Ks. Adolf Pojda. Kapłan i człowiek, red. R. Ratajczak, Czerwionka-Leszczyny 2007.

Roślicki J.M., Pragmatyczny wizjoner. Refleksje o ks. Janie Zieji, Słupsk [b.d.w.].

Szultka Z., O walce ludności polskiej w regencji koszalińskiej w latach 1917-1926, „Rocznik Koszaliński”, 16 (1980) s. 78-86.

Weiler E., Die Geistlichen in Dachau sowie in anderen Konzentrationslagern und in Gefängnissen, Mödling 1971.

Wołczański J., Eksterminacja narodu polskiego i Kościoła rzymskokatolickiego przez ukraińskich nacjonalistów w Małopolsce Wschodniej w latach 1939-1945. Materiały źródłowe, cz. 1., Kraków 2005.

Wysocki W.J., Zieja Jan, w: Encyklopedia katolicka, t. 20, red. E. Gigilewicz, Lublin 2014, k. 1372-1373.

Zieliński P., Ksiądz Generał. Opowieść o ks. Bernardzie Wituckim (1918-1993), Miastko-Słupsk 2010.

Zygmuntowicz W., Kronika parafii rzymskokatolickiej pw. św. Ottona w Słupsku. Lata 1945-1946, w: Słupsk powojenne wspomnienia, oprac. Z. Machura, Słupsk 2015.

 

Netografia

Wiązowski E.G., Pierwszy proboszcz parafii pod wezwaniem NMP Królowej Różańca Świętego w Słupsku po II wojnie światowej Ksiądz prałat Karol Chmielewski, http://bibliotekacyfrowa.eu/Content/51103/54075.pdf (dostęp: 15.06.2019).

 

Informacja o autorze / Information about Author

Ks. Józef Szymański – dr hab. historii; Akademia Pomorska w Słupsku; Instytut Historii; e-mail: jozef.szymanski@apsl.edu.pl

https://orcid.org/0000-0003-3799-200X